INCOTERMS (International Commercial Terms), Uluslararası satım işlemlerinde yaygın olarak kullanılan, malların sevk ve teslim şekillerine ilişkin ticari terimlerin anlamlarının belirlenmesi amacıyla ICC tarafından yayımlanan yeknesak kurallardır.
Orijinal İsmi; “ICC Rules for the Use of Domestic and International Trade Terms”(Ulusal ve Uluslararası Ticari Terimlerin Kullanımı için ICC Kuralları)
- Kapsam
INCOTERMS ile taraflar arasındaki satım sözleşmesinde malların sevk ve teslimine ilişkin esasların düzenlenmektedir. Tarafların satım sözleşmesinde INCOTERMS kurallarına atıfta bulunmaları ile;
- Malların nerede teslim edilmesi gerektiği
- İthalat ve ihracat işlemlerinin kimin tarafından yapılacağı
- Hasarın hangi andan itibaren alıcıya intikal edeceği
- Taşıma masraflarının taraflar arasında nasıl paylaştırılacağı
- Teslimi gereken belgelere ilişkin yükümlülükler
- Sigortaya ilişkin esaslar düzenlenmektedir.
- Amaç
Incoterms derlemelerinin temel amacı uluslararası nitelikli satım sözleşmelerinde kullanılan terimlerde yeknesaklığı sağlamaktır. Yabancı unsurlu satım sözleşmelerinde terminolojiye ilişkin birbirinden farklı yorumların sebep olabileceği karmaşa önlenmeye çalışılmaktadır. Yorum farklılıkları dolayısıyla uluslararası satım sözleşmelerinin işleyişinin sekteye uğramasının önüne geçilmesi amaçlanmaktadır. Uluslararası satım sözleşmeleri uygulamada aralarında mesafe bulunan ve farklı hukuk sistemlerine tabi olan kimseler arasında gerçekleşmekte ve bu özellik ticaretin gerektirdiği hızlılık ve güven ihtiyacını zedeleyebilmektedir. Incoterms bu noktada yorum farklılıklarından kaynaklanan problemlerin önüne geçmek amacıyla uluslararası satım sözleşmelerinde kullanılan terimlerde yeknesaklığı sağlamak üzere düzenlenmiştir.
- Tarihsel Gelişim Süreci
Ticari terimler ilk olarak 18. yüzyıl sonlarında İngiltere’de sözleşmelerde kullanılmaya başlanmıştır. Bu süreç, uluslararası ticarette kullanılan terimlerin uyumlu hale getirilerek standartlaştırılmasını teşvik etmiş, uluslararası ticari terimlerin yeknesaklaştırılması çalışmalarının temelini oluşturmuştur. Buna karşın, bu terimlerin devletler arasında ve ticari hayatın dallarında farklı yorumlarının bulunması, bu süreci yavaşlatmıştır. Uluslararası Ticaret Odası (ICC), 1920 yılında başlatmış olduğu, sık kullanılan ticari terimlerin derlenmesi ile ilgili ilk çalışmasını 1923 yılında yayınlayarak uygulamanın hizmetine sunmuştur. Uluslararası ticari terimlerin yeknesaklaştırılmasına yönelik bu ilk çalışma, 13 devlette uygulanan altı kural ile sınırlıydı. Bu derlemeyi, hemen akabinde 1928 yılında yayınlanan ikinci derleme takip etmiştir. İkinci derlemede 30’dan fazla devlette kullanılan ticari terimler toplanmaya çalışılmıştır. ICC tarafından yapılan bu ilk çalışmalar ticari terimlerin yorumlanmasındaki uyumsuzlukları gidermenin önemini ortaya koymuş ve ilk olarak INCOTERMS 1936 yılında yayımlanmıştır. INCOTERMS giderek gelişen uluslararası ticaretin ihtiyaçları doğrultusunda; 1953, 1967, 1976, 1980 yıllarında yeni versiyonlar ile güncellenmiş son olarak 1 Ocak 2011 tarihinde INCOTERMS 2010 yayımlanmıştır.
- Kapsam Dışı Haller
- Mülkiyetin Nakli
INCOTERMS kuralları mülkiyetin ne zaman geçeceğine yönelik esaslara ilişkin düzenleme ihtiva etmezler. Mülkiyetin geçişi, uluslararası platformda yeknesaklık sağlanmasının mümkün olmaması gerekçesi ile CISG’nin de kapsamı dışında bırakılmıştır.
- Ödeme Yöntemleri
Satım sözleşmesinde bedelin ödenmesine ilişkin yöntemi gösteren bir düzenleme de INCOTERMS’te yer almaz. Ödeme yönteminin, alıcının bulunduğu devletin ekonomi politikası ve bankacılık sistemi ile yakından ilgili olması ve bu hususta yeknesak uygulamaya ulaşmanın başka broşürlere konu olması INCOTERMS derlemelerinin bu tercihine gerekçe olarak gösterilmektedir.
- Taşıma Sözleşmesi
INCOTERMS’te taşıyan ile satış sözleşmesinin tarafları arasındaki ilişkiler ve navlun sözleşmesine ilişkin esaslar kapsam dışı bırakılmıştır.
- İhtilafların Çözümü
Uluslararası nitelik arz eden satış sözleşmelerinde genellikle ortaya çıkabilecek uyuşmazlıkların nasıl çözülebileceğine dair hükümler yer almaktadır. İhtilafların çözümü, özel önemi dolayısıyla ayrı bir düzenlemeye tabi tutulmuş, satım sözleşmesinin taraflarına açık ve özel bir tahkim şartı koymaları tavsiye edilmek suretiyle sözleşmenin uygulanmasından doğan ihtilafların çözüme kavuşturulması amaçlanmıştır.
- Varyant Terimler
Satım sözleşmesinde tarafların bir INCOTERMS kuralı üzerinde değişiklik yapma istekleri yasaklanmamıştır. Ancak bunların dünya çapında kabul görmüş yeknesak anlamları bulunmadığından dolayı uluslararası ticaretle ilgilenen herkes tarafından bilinmesi gereken ticari adetler olarak kabul edilmeleri mümkün değildir.
- Lex Mercatoria Niteliği
INCOTERMS, uluslararası ticari sözleşmelere uygulanan genel prensipler, maddi hükümler ile ticari adet ve teamülleri oluşturan Lex Mercatoria teorisinin kaynakları arasında sayılacağı konusunda doktrinde genel bir kabul söz konusudur.
Bu noktada tartışmalı husus taraflarca atıfta bulunulmayan hallerde INCOTERMS’in uygulanıp uygulanmayacağıdır. Bu noktadaki genel kabul, INCOTERMS’in elde ettiği yüksek tanınmışlık düzeyi nedeniyle uluslararası ticaretle ilgilenen herkes tarafından bilinmesi gereken ticari adetler arasında kabul edilebileceği yönündedir. Bu nedenle INCOTERMS, taraflar arasındaki sözleşmede özel olarak atıfta bulunmuş olmasalar dahi, CISG m. 9/2 hükmü gereğince sözleşmenin bir parçası olarak kabul edilerek uygulanabilmektedir.
- Incoterms ve CISG İlişkisi
CISG (United Nations Convention On Contracts For The International Sale Of Goods) günümüzde uluslararası mal satımlarında uygulanan temel hukuk metnidir. INCOTERMS’in uluslararası mal alım satımlarında önemli rolü olmasına karşın bu kurallar CISG içine alınmamıştır. INCOTERMS kurallarının CISG içinde yer almaması doktrinde bir kısım yazar tarafından CISG’nin en önemli eksikliklerinden biri olarak değerlendirilmiştir. Buna karşın genel kabul, CISG hazırlanırken ticari terimlere ilişkin olarak düzenleme yapılmasından bilinçli olarak kaçınıldığı ve bu imkânın daha etkin bir düzenleme yapılabileceği inancıyla ICC’ye bırakıldığı yönündedir.
Uluslararası ticari uygulamalar, yere ve zamana göre sıklıkla değişebilmektedir. Bu şartlar altında, bu terimlerin bir konvansiyon metni içerisine alınarak statik hale getirilmesinin sıklıkla değişiklik ihtiyacı duyan ticari hayatın şartlarına çok uygun olmadığı ortadadır. Buna ek olarak INCOTERMS’in ayrı olarak varlığını devam ettirmesi sayesinde tarafların CISG uygulamasında daha fazla seçenek sahibi olacaklardır.
INCOTERMS ile CISG ilişkisinin CISG m. 6’da düzenlenen sözleşme serbestisi ilkesine dayanılarak kurulması mümkündür. Bu maddedeki sözleşme serbestisi uyarınca taraflar INCOTERMS kurallarına başvurabilirler. CISG Madde 6 “Taraflar, bu Antlaşmanın uygulanmamasını kararlaştırabilecekleri gibi, 12. madde saklı kalmak şartıyla, hükümlerine istisna getirebilir veya hükümlerinin doğurabileceği etkileri değiştirebilirler.” Şeklinde düzenlenmiştir. Bu çerçevede değerlendirildiğinde CISG’nin Incoterms’in serbestçe uygulanmasının önünü açtığından söz edilebilecektir.
